Ο ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΟΥ ΓΗΛΟΦΟΥ
Ο ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΗΛΟΦΟΥ Ο Ιερός Ναός του αγίου Δημητρίου Γηλόφου βρίσκεται κτισμένος στο βορειοανατολικό τμήμα του χωρίου. Είναι λιθόκτιστη τρίκλιτη βασιλική με δίριχτη στέγη.
Εσωτερικά ο ναός είναι κατάγραφος με όμορφες τοιχογραφίες, οι οποίες αγιογραφήθηκαν τό 1861 και διατηρούνται σε καλή κατάσταση από τον σπουδαίο ζωγράφο της εποχής εκείνης Ζουρχλή ή Τζουρχλή ο οποίος καταγόταν από το χωριό Τζουρχλί το σημερινό Άγιο Γεώργιο Γρεβενών.
Ο αγιογραφικός διάκοσμος, με τά ζωηρά χρώματα, μας παρουσιάζει μία πλούσια θεματολογία που επικεντρώνεται -εκτός από τά υπόλοιπα τμήματα του Ναού- στην οροφή του, στην οποία σχηματίζονται σε κάθε κλίτος ξεχωριστά μικροί θόλοι.
Είναι αγιογραφημένος πιθανόν από Σαμαριναίους αγιογράφους. Τά κλίτη του Ναού χωρίζονται με τοξοστοιχίες οι οποίες μεταξύ τους ενισχύονται με διακοσμημένους ελκυστήρες. (ξυλοδεσιές). Πέραν του τοιχογραφικου διακόσμου διασώζονται τμήματα από το παλαιό ξυλόγλυπτο τέμπλο. Λειτουργεί και ως κοιμητηριακός Ναός του χωριού. Τα παραπάνω στοιχεία τα κατέγραψα από μια απαντητική επιστολή που εστάλη απο την Ιερά Μητρόπολη Ελσσώνας ως απάντηση σε e-mail μου για πληροφορίες σχετικά με το ναό.Ευχαριστώ πάρα πολύ την Γραμματεία της Μητρόπολης για τις πληροφορίες που μας έδωσε. Όποιος επισκεφτεί το χωριό αξίζει να πάει στο ναό να δει τις καταπληκτικές αγιογραφίες του που είναι οι μοναδικές στην περιοχή μας. Η ακριβής χρονολογία του ναού είναι άγνωστη. Υπάρχει πάντως μια μαρμάρινη δυσδιάκριτη επιγραφή στην ανατολική πλευρά του ναού προς το Άγιο βήμα η οποία αν μπορούσε να διαβαστεί με επιστημονικά μέσα(με τη βοήθεια του άνθρακα-14 οι επιστήμονες βρίσκουν την ηλικία αντικειμένων )ίσως φανέρωνε και την εποχή της ανέγερσης του ναού. Πάντως επειδή το χωρίο κατοικήθηκε πολύ πιο πρίν ( περίπου το 1320 μ.Χ) θα πρέπει να χτίστηκε και εκκλησία περίπου πρίν ή λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Η εκκλησία μας γιορτάζει στις 26 Οκτωβρίου. Κάθε χρόνο πλήθος κόσμου από το χωρίο και τις γύρω περιοχές και πολλές φορές παρουσία του σεβασμιότατου αρχιεπισκόπου Ελασσόνας τελείται πανηγυρική θεία λειτουργία. Σας παρουσιάζουμε εδώ μερικές επιγραφές από το ναό. 1877 Αυγούστου 30 Τζούκα. Κάνω ενθύμηση τόν καιρόν όνταςήλθα έγώ ό Δημάκηςπιδί τοϋ Παπαναοτάση άπόχωριό Πετσοΰγγια κεημαν δάσκαλος εις χωρίον Τζούκας. σημειόνω εκείνον τόν χρόνον όπου έδειχναν πολά σημεία τέρατα, εις τάς 16 τοϋ μηνός ‘ Ιανουαρίου έχάθηκι ή σελήνη κε εις τάς 22 τοϋ μηνός Μαρτίου έχάθηκι ό ήλιος κέ εις τάς 25 τοϋ μηνός Αυγούστου έχάθηκι ή σελήνη κέείς τάς 30 τοϋ μηνός Αυγούστου έκάηκι ή εκκλησία τής Δισκάτης ό Μέγας Κωνσταντίνος. Εις εκείνον τόν Έσπερινόν έκάηκαν κε ακόμη δύο εκκλησίες, κε άλλες τρεΤς έπεσαν εκκλησίες εκείνον τόν χρόνον έπερνούσαν ασκέρια πολλά άπό 180…. Η ενθύμηση αυτή ήταν γραμμένη σε ένα, χαμένο πια, έντυπο μηναίο, μάλλον του Αυγούστου, του ναού Άγιος Δημήτριος του Γηλόφου(277). Κάνει λόγο για την πυρκαγιά, η οποία αποτέφρωσε στις 30.8.1877 τον παλιό ναό Άγιος Κων/ νος της Δεσκάτης. Ο τελευταίος στίχος υπονοεί τις στρατιωτικές κινήσεις των Τούρκων λίγο πριν εκραγεί η τελευταία θεσσαλική επανάσταση, το Φλεβάρη του 1878. 30.8.1877 1877 Αυγούστου λ. Κάνω ένθύμισι τόν καιρό έγώ ό Δημάκης Παπαναοτάση πού έφυγα άπό χωρίον Πετζούγγια(278) κε ήρθα εις χωριόν Τζούκας(279)με τόν ίδιον μισθόν. “Ελαβα 4 λουτζέκια(280) οτιάρι. 31. «ΚΥΡΙΕ ΚΥΡΙΕ ΕΠΙΒΛΕΨΟΝ ΕΞ ΟΤΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΕΙΔΕ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΨΕ ΤΗΝ ΑΜΠΕΛΟΝ ΤΑΥΤΗΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΕ ΑΥΤΗΝ ΗΝ ΕΦΥΤΕΤΣΕΝ Η ΔΕΞΙΑ ΣΟΤ. ΕΓΩ ΕΙΜΙ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Ο ΑΚΟΛΟΎΘΩΝ ΕΜΟΙ ΟΤ ΜΗ ΠΕΡΙΠΑΤΗΣΕΙ ΕΝ ΤΗ ΣΚΟΤΙΑ ΑΛΛΑ ΕΞΕΙ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 1861 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ». Ή επιγραφή αυτή είναι γραμμένη κυκλικά, γύρω από τον Παντοκράτορα, στον κυρίως ναό, του Αγίου Δημητρίου Γηλόφου. θα ήταν περιττή, αν δεν περιείχε στο τέλος, τη χρονολογική ένδειξη: «1861 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ». Η ένδειξη αυτή, μας πληροφορεί το χρόνο της ιστόρησης, της δημιουργίας δηλαδή των τοιχογραφιών του ναού, το χτίσμα του οποίου είναι κατά πολύ παλιότερο απ’ αυτές. Καμπαναρίο της εκκλησίας δεν υπήρχε ,το κτίσμα έγινε αργότερα.Υπήρχε ενα σήμαντρο για το κάλεσμα των πιστών το οποίο είχαν σε κάπου μπροστά στο ναό .Συμφωνα με μαρτυρία του Σταμούλη Αθανασίου(Σιακη Τκαραντάνα) το 1927 ο Βεροκώστας έφερε την καμπάνα απο τα Τρίκαλα ή Καλαμπάκα δεμένη πάνω σε ένα μουλάρι και μάλιστα για να μην γέρνει έβαλε στη άλλη μεριά ένα ξύλο.(γκτζιούπ.)
ΤΟ ΞΩΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ
Digital Camera
Δεν το τρομάζουν ούτε οι αέρηδες ούτε οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες που επικρατούν κατα τους χειμερινούς μήνες.Το ξωκλήσι του προφήτη Ηλία είναι εκεί και αγναντεύει την Θεσσαλία και τη Μακεδονία.
Είναι χτισμένο σε ύψος 1192 μέτρων. (η μέτρηση έγινε στην μπροστινή του είσοδο με GPS αλλά και με άλλο υψομετρικό μηχάνημα).Το ξωκλήσι πρέπει να χτίστηκε το 1774 μ.χ απο Σαμαρινιώτες βλάχους που περνούσαν με τα αιγοπρόβατα τους πηγαίνοντας στα χειμαδιά της Θεσσαλίας(Λάρισα-Αλμυρό) ή μένανε την εποχή εκείνη στο χωριό. Σε παλιά συμβόλαια γής που εχουμε στην κατοχή μας αναφέρονται οι οικογένειες των Ματουσαίων.
Μια άλλη εκδοχή είναι οτι το ξωκλήσι χτίστηκε για να βλέπουν οι Σαμαρινιώτες βλάχοι απο την περιοχή της Σαμαρίνας την γραμμή πορείας προς τα χειμαδιά.
Eδω αξίζει να αναφέρουμε ότι οι κάτοικοι του χωριού δεν έχουν καμιά σχέση με τους βλάχους, εξού και η ντοπιολαλιά που έχει καθαρά Θεσσαλικά στοιχεία. Άλλωστε παλιότερα ανήκε στη Θεσσαλία.
Στο εσωτερικό του ξωκλησιού στην εικόνα της παναγίας υπάρχει δυσανάγνωστο βέβαια το έτος 1774 που μαρτυρεί ότι τότε πρέπει να χτίστηκε .Αυτό δεν το γνωρίζαμε και μας το υπέδειξε ο παπα-Δημήτρης Βαβίτσας απο το Φωτεινό.
Δεν ήταν βέβαια όπως είναι με την σημερινή του μορφή. Ήταν ένα μικρό εκκλησάκι 2-3 μέτρων χτισμένο με πέτρα και σκίζες στην σκεπή του και με βυζαντινά κεραμίδια. Το 1963 όταν ήταν επίτροποι ο Καραγώργος Ευθύμιος και ο Κοτσίρας ο Λάμπρος έγινε η αλλαγή στην σημερινή του μορφή. Χτίστες-μάστοροι ήταν τα αδέρφια Νουλομήτσιος και Νουλοκώστας από τη Δεσκάτη.
Το εκκλησάκι έχει μήκος 12,40 μέτρα και πλάτος 6,10 μέτρα και είναι σοβατισμένο μέσα-έξω. Είναι περιφραγμένο και στο χώρο του έχει γίνει δεντροφύτευση. Έχει επίσης και κιόσκια για τον καλοκαιρινό ίσκιο των επισκεπτών.
Από Το 2006 όταν ήταν επίτροποι ο Σταμούλης Λάμπρος του Αλεξάνδρου και ο Κοτσίρας Ιωάννης του Γεωργίου έχει και καμπάνα στερεωμένη σε σιδερένιους δοκούς στον προαύλιο χώρο του. Κάθε χρόνο Πανηγυρίζει στις 20 Ιουλίου. Πλήθος πιστών από το Γήλοφο ,το Φωτεινό άλλα και τα γύρω χωριά επισκέπτεται τη μέρα αυτή το ξωκλήσι.
Μετά την θεία λειτουργία και την αρτοκλασία άνδρες και γυναίκες από το Γήλοφο και το Φωτεινό σέρνουν το χορό και τραγουδάνε:
Όσες χαρές περπάτησα
Χαρές και πανηγύρια
σαν το κοράσιο που είδα ιγώ
σε τούτο το πανηγύρι
Σαν το’ δες γιέμ’ κι σ’ άρισι
βάλε προξενιτάδις
βάλε τουν άγιου Θόδουρου
τουν άγιου Κωσταντίνου
κι αν δε σι σώσουν προξινιά
σιρι κι μαναχός σου.
Μερικές χρονιές έχουμε και μοίρασμα φαγητού σε όλους τους παραβρισκόμενους το οποίο είναι προσφορά των Δήμων ή κατοίκων των χωριών.
ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
Κάποτε γέμιζε το χωριό με χαρούμενες φωνές την ώρα που τα παιδιά έβγαιναν διάλλειμα στην αυλή του . Σήμερα έπειτα από πολλά χρόνια λειτουργίας ακολούθησε την άχαρη οδό που ακολουθούν πολλά χωριά δυστυχώς ανά την επικράτεια. Ο λόγος για το 1/Θέσιο Δημοτικό Σχολείο Γηλόφου. Στο σημερινό κτίριο λειτούργησε από την ίδρυσή του το 1961 ως και το 2008 όπου και έκλεισε. Πριν το 1961 υπήρχε σχολείο στο χωριό αλλά όχι υπό την εποπτεία του υπουργείου παιδείας.
Το δημοτικό σχολείο του Γηλόφου άρχισε να λειτουργεί επίσημα από την 22-1-1960 στο χώρο που στεγάζεται και σήμερα .Στα χρόνια που ήμουνα μαθητής θυμάμαι λειτουργούσε ως μονοθέσιο .Τα πρώτα χρόνια είχε χωμάτινη αυλή περιβαλλόμενη από ακακίες .θυμάμαι το άρωμα που αναδυόταν από τις πασχαλιές που ήταν φυτεμένες κοντά στην είσοδο. Αργότερα το σχολείο άλλαξε όψη καθώς τσιμεντοποιήθηκε η αυλή και περιφράχθηκε με τσιμεντένια κάγκελα Ευτυχώς που στο πάνω μέρος του προαυλίου χώρου αφέθηκε χώρος για σχολικό κήπο Τα πρώτα χρόνια είχε αρκετούς μαθητές αλλά σιγά σιγά άρχισε να μειώνετε ο αριθμός λόγω της εξωτερικής αλλά και εσωτερικής μετανάστευσης.
Κάνοντας μια αναφορά σε παλιότερους καιρούς κατά την τουρκοκρατία αλλά και προπολεμικά και μετά τον εμφύλιο πόλεμο,βασιζόμενος σε πηγές αλλά και σε αφηγήσεις κατοίκων που βρίσκονται εν ζωή αναφέρω τα εξής:
Σχολείο στο χωριό πρέπει να υπήρχε κατά την τουρκοκρατία αλλά δεν αναφέρετε ο χώρος λειτουργίας . Το 1877 αναφέρεται ότι υπήρχε στο χωριό δάσκαλος του οποίου τα δίδακτρα τα πλήρωνε ο εκάστοτε γονέας σε είδος .Σχολείο ως κτίριο δεν υπήρχε φυσικά αλλά έκανε μάθημα σε διάφορα σπίτια –καλύβες της εποχής.
30.8.1877 Αυγούστου . Κάνω ένθύμισι τόν καιρό έγώ ό Δημάκης Παπαναοτάση πού έφυγα άπό χωρίον Πετζούγγια κε ήρθα εις χωριόν Τζούκα με τόν ίδιον μισθόν. “Ελαβα 4 λουτζέκια στιάρι.
Πριν το Β’ Παγκοσμιο πόλεμο σύμφωνα με την αφήγηση του Σταμούλη Γεωργίου (Ζέρβα) λειτουργούσε σχολείο στα Καραντανάθκα τα σπίτια στού Μπιντάτση. Μετά τον εμφύλιο το 1949-1950 γινόταν μάθημα σε ένα δωμάτιο στης Τασιάνας το σπίτι και αναφέρετε ότι ήταν δάσκαλος ο Καραούλης ο οποίος πληρωνόταν από το χωριό τις περισσότερες φορές σε είδος. Εδώ ερχόταν και μαθητές από το Φωτεινό(νέα Τσιούκα)
Αργότερα σταμάτησε να λειτουργεί και οι μαθητές πήγαιναν στο Δασοχώρι και το φωτεινό Κατά την τριετία 1957-1960λειτούργησε πάλι το σχολείο στο σπίτι της Τζίκινας Τσέμι . υπήρχε και μαγειρείο στης Σωτηραινας το σπίτικαι παρέχονταν στους μαθητές συσσίτιο. Αναφέονται οι μαγείρισσες: Λάμπραίνα,Ασυμίνα, Τζίκινα Τσέμ’,Σωτήραινα.
Σήμερα έμειναν μόνο οι μπασκέτες ,οι κούνιες και η παιδική χαρά για να θυμίζουν οτι κάποτε στο χώρο αυτό φωνές παιδιών γέμιζαν το προαύλιο του σχολείου.
Παρακάτω παρουσιάζονται οι δάσκαλοι που δίδαξαν στο σχολείο.
ΟΝΟΜΑ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ
Καφάσης 1960
Ζαρμπάλης 1960-1961
Ζαρμπάλης 1961-1962
Ζαρμπάλης 1962-1963
Ζαρμπάλης 1963-1964
Σέντζας 1964-1965
Μπούκας 1965-1966
Καραστέριος Θωμάς 1966-1967
Φούφας Στέριος 1967-1968
Φούφας Στέριος 1968-1969
Σεριανίδης 1969-1970
Σεριανίδης 1970-1971
Σεριανίδης 1971-1972
Κορμούλης Μανούσος 1972-1973
Κορμούλης Μανούσος 1973-1974
Γιωτίτσας Ναπολέων 1974-1975
Γιωτίτσας Ναπολέων 1975-1976
Γιωτίτσας Ναπολέων 1976-1977
Μπούσιος Βασίλειος 1977-1978
Σπανός Άγγελος 1978-1979
Σπανός Άγγελος 1979-1980
Σπανός Άγγελος 1980-1981
Σπανός Άγγελος 1981-1982
Βελλής Κωνσταντίνος 1982-1983
Κορδίλας Ξενοφών 1983-1984
Λάμαρης Ευθύμιος 1984-1985
Λάμαρης Ευθύμιος 1985-1986
Κατσιαφλάκας Ιωάννης 1986-1987
Κρίκος Νικόλαος 1987-1988
Κρίκος Νικόλαος 1988-1989
Κρίκος Νικόλαος 1989-1990
Καλαντζής Δημήτριος 1990-1991
Τσιντζιλίδας Δημήτριος(Απόσπαση) 1991-1992
Κρίκος Νικόλαος 1992-1993
Κρίκος Νικόλαος 1993-1994
Κρίκος Νικόλαος 1994-1995
Κρίκος Νικόλαος 1995-1996
Παλιάς Ελευθέριος 1996-1997
Παλιάς Ελευθέριος 1997-1998
Παλιάς Ελευθέριος 1998-1999
Νάτσιουλας Βασίλειος 1999-2000
Νάτσιουλας Βασίλειος 2001-2002
Νάτσιουλας Βασίλειος 2002-2003
Νάτσιουλας Βασίλειος 2003-2004
Νάτσιουλας Βασίλειος 2004-2005
Νάτσιουλας Βασίλειος 2005-2006
Νάτσιουλας Βασίλειος 2006-2007
Νάτσιουλας Βασίλειος 2007-2008